Azərbaycanda qadın zorakılığı, dəhşətli statistika - Necə mübarizə aparaq? - www.himayadar.org

Son 5 gündə Azərbaycanda 12 qadın cinayəti törədilib və təəssüf ki, bu cinayətlərdən 4-ü ölümlə nəticələnib.

Əvvəlcə həmin cinayətlərin siyahısı:

1. Bakı, Binəqədi rayonu, “Avtovağzal” metrosu yaxınlığında Nicat Abdullayev küçəsində həyat yoldaşı Leyla Abdullayevanı uşaqlarının gözü qarşısında 20 bıçaq zərbəsi ilə qətlə yetirib.

2. Beyləqanın, Yuxarı Aran kəndində döyülərək yolun kənarına koma vəziyyətində atılan 18 yaşlı Quliyeva Aygün Mehman qızı xəstəxanada vəfat edib. Döyülmə səbəbi müəmmalıdır.

3. Daşkəsənin Əmirvar kəndində 19 yaşlı, hamilə olan Abdullayeva Ayşə Samir qızı gəlin getdiyi evdə qayınatası və qayınanası tərəfindən ölümcül döyülüb. Səbəb isə gəlin gələndə özü ilə cehiz kimi qoyun gətirməməsi olub.

4. Bakıda Nizami rayonunda 39 yaşlı İlham Əkbərov yaşadığı evdə arvadı, 36 yaşlı Əkbərova Cəvahir Telman qızını qısqanclıq zəmnində bıçaqlayaraq öldürüb.

5. Tərtərin Şıxarx qəsəbəsində qayınata əsəbləşərək avtomobillə gəlininin üstündən keçib. Hadisənin ailə münaqişəsi zəmnində və qəsdən törədildiyi bildirilir.

6. Gəncənin Bayan küçəsində, 1977-ci il təvəllüdlü Mustafayeva Natavan Sabir qızının boğazı əri Məhərrəm Sirati tərəfindən kəsilib.

7. Bakının Nəsimi rayonunda qayın ana və qızını beyzbol dəyənəyi ilə döyərək xəstəxanalıq edib.

8. Abşeronun Masazır qəsəbəsində Abdullayeva Aynurə Bəhmən qızı əri Yaqub Qurbanov tərəfindən döyülərək öldürülüb.

9. Bakıda məhbus Ramin Bayramov ona baş çəkməyə gələn həyat yoldaşı 33 yaşlı Elmira Bayramovanı döyüb və kəsici alətlə ona ağır xəsarət yetirib.

10. Bakıda, Atatürk prospektində Orxan və Aysel adlı şəxslər 1995-ci il təvəllüdlü Musazadə Nurlana İbrahim qızını döyərək, telefonunu alıb, hadisə yerindən uzaqlaşıblar.

11. Xətai rayonu, NZS qəsəbəsində ailə münaqişəsi zəminində qardaş öz bacısı, 1966-cı il təvəllüdlü Köçərli Bikə Məhəmmədəli qızını döyərək ağır xəsarət yetirib.

12. Nəsimi rayonunda 44 yaşlı Abbasova Nəzirə Ağagül qızı keçmiş əri tərəfindən döyülüb.

Siyahıya daha biri əlavə olunub. Bakıda oktyabrın 9-da 1965-ci il təvəllüdlü İlham Əkbərov mənzilində arvadı 1983-cü il təvəllüdlü Cavahir Əkbərovanı yatmış vəziyyətdə, qantellə öldürüb.

Bəs, əsas günahkar kimdir? Qadına qarşı zorakılıqla necə mübarizə aparmaq lazımdır?

“Cəmiyyət varsa, cinayət də var”

Keçmiş polis rəisi, kriminalist Mahmud Hacıyev Primetime.az-a danışarkən deyib ki, Cinayət Məcəlləsində bununla bağlı fəsillər var:

“Adam öldürmək, kimisə döymək, işgəncə vermək və.s – şəxsiyyət əleyhinə olan cinayətlərdir. Bunların da özünün səbəbi, motivi olur. Əvvəla, elə ölkə yoxdur ki, orada cinayət olmasın. İnsan, ölkə, yaşayış faktoru varsa, burada hökmən cinayət də olmalıdır. Dırnaqarası olsa da, bunu qanunauyğunluq kimi qəbul etmək lazımdır. Sensasiya kimi yanaşmaq, hay-küy salmaq olmaz. Qadınları öldürdülər və ya qadın kişini öldürdü, nəticədə insan faktoru var. Cəmiyyət varsa, cinayət də var. Digər tərəfdən baş verənlər şəxsiyyət əleyhinə olan cinayətlərdir və bunları yaradan səbəblər olur. Ailə münaqişəsinə görə, qısqanclıq zəmnində, dava-dalaş ucbatından və başqa problemlərdən ola bilər. Son bir-iki hadisə ilə bağlı biz rəy verə bilmərik. İşi aparan müstəntiqlər var və onlar da kifayət qədər savadlıdırlar. Müstəntiqlər motivin nəyə görə olmasını daha yaxşı bilirlər. Biz ancaq subyektiv fikrimizi deyə bilərik.  Amma hadisədir, olan şeydir. Bir də gördün iki-üç ay, ümumiyyətlə, bu cür cinayət faktları olmadı. Yəni, məsələni konkretləşdirmək, “bu, ay niyə belə oldu” demək mümkün deyil. Şəxsiyyət əleyhinə olan cinayətlər həmişə olub – keçmişdə də, indi də”.

“Jurnalist yazır, amma kimisə təhrik etmir ki, bunu sən də et”

M.Hacıyev qeyd edib ki, bu cür faktların sosial şəbəkələrdə, mediada işıqlandırılması cinayət faktorlarının artmasına təkan verə bilməz:

“Düşünmürəm ki, belə bir şey olsun. Bu, mənim subyektiv fikrimdir. Məlumatı yaymaq kütləvi informasiya vasitələrinin işidir, jurnalistə qadağa qoymaq olmaz. Dünyanın hər yerində belədir, cinayət faktlarını media vasitəsilə bilirik. İnanmıram ki, hadisələrin işıqlandırılması bu cür halların artımına səbəb olsun. Tutaq ki, oğurluq , qəsdən adam öldürmə hadisəsi baş verib, bunu jurnalist yazır, amma kimisə təhrik etmir ki, bunu sən də et. Belə bir şeydən söhbət gedə bilməz”.

Kriminalistin sözlərinə görə, cinayət faktları yalnız qadınlara deyil, kişilərə qarşı da olur:

“Həyat yoldaşına xəsarət yetirən qadınlar da var. Bunu yalnız qadına qarşı zorakılıq kimi qiymətləndirmək olmaz. Aydın məsələdir, ərazi polis bölməsi bu istiqamətdə iş, tədqiqat aparır. Ola bilər, qadına qarşı zorakılıq halları baş verir. Keçmişdə ailənin ağsaqqalı münaqişənin həlli istiqamətində tövsiyələr verərdi. Çox zaman qohumlar, ailənin yaxınları yığışıb bu cür məsələləri yola qoyurdu. Və ya zorakılıq görən qadın, kişi polisə müraciət edir. Yəni, məsələlərə sensasiya kimi rəy vermirəm. Digər tərəfdən bilirsiniz, hazırda Daxili İşlər Nazirliyinin daxilində müəyyən dəyişikliklər olur, müsbət istahatların şahidi oluruq. Bu baxımdan düşünürəm ki, bu islahatların nəticəsi olaraq cəmiyyətdə mənfi hadisələrin sayında azalma olacaq”.

Psixoloq Fərqanə Mehmanqızı saytımıza açıqlamasında bildirib ki, cinayət hər zaman, hər dövrdə olur:

“Amma biz cinayət faktları haqqında eşidəndə şok yaşayırıq. Bu gün xüsusilə ailədaxili cinayət halları o qədər çoxalıb ki... Bunu da media vasitəsilə bilirik. Hər gün bir yox, bir neçə cinayət xəbərləri ilə qarşılaşırıq. Bu, istər-istəməz cəmiyyətə də inteqrasiya edir. Həmçinin insanlarda daxili aqressiya var və bu, boşluqdan, özgüvənsizlikdən yaranıb. Nəticədə insanlar hər şeyi daha şişirdilmiş şəkildə yaşamağı xoşlayırlar. Məsələn, indi “Tik-Tok” və başqa sosial şəbəkə vasitələri var və bunlar çox insaların həyatına mənfi təsir edir. Düzdür, sosial şəbəkələrin müsbət tərəfləri də bəllidir, amma bu gün mənfiləri vurğulamaq istəyərdim. Bu gün sosial şəbəkə doğrudan da insanlara psixoloji təsir edir.

Tutaq ki, biri ancaq gəzintilər, qonaqlıqlarla bağlı şəkillər paylaşır, digəri evdə oturub baxır və özü ilə müqayisə edərək depressiyaya düşür, həyatını sorğulayır, aqressiya yaşayır. Cinayətlər də elədir, yəni bunu çox adiləşdiriblər. Cəmiyyətdə fikirlər çox olduğuna görə, onlar kütlələrə bölünür. Mütləq paylaşım edənlərin tərəfdaşları olur. “Afərin”, “namus üstündə adam öldürdü, halaldı” kimi fikirlərlə qatillərin tərəfini tutan, onlara qarşı olan kütlə də var. Lakin əvvəl belə deyildi. Hər hansı bir kənd¸qəsəbədə müəyyən cinayət hadisəsi baş verirdi, xırda kütlə ancaq dinc fikrin dalında dururdu. Həmçinin “el qınağı” yüksək idi. Bu gün vəziyyət eyni deyil. Sosial şəbəkələrdə cinayət tərkibli paylaşımlar o qədərdir ki, sanki birini öldürmək kiminsə dalınca danışmaq kimi bir şeydir. Belə şəraitdə uşaqların hansı psixoloji problemlərlə böyüyəcəyini təsəvvür etmək çətindir”.

“Bu gün tanış olub, 2-3 aydan sonra evlənirlər”

F.Mehmanqızı qeyd edib ki, indiki durumda maarifləndirmə mütləqdir:

“El qınağı çox önəmlidir. Cəmiyyətin qınağı, ittihamı əhəmiyyətlidir. Yalnız qadına qarşı zorakılıqla bağlı deyil, ümumiyyətlə, şiddətə, cinayətə qarşı çıxmaq çox yaxşı olardı. Bir ananı övladlarının gözü qabağında öldürmək həmin uşaqları da öldürmək deməkdir. O uşaqlar hansı psixologiya ilə böyüyəcək, necə ailə quracaqlar, şəxsiyyət kimi formalaşıb cəmiyyətdə necə özünə yer tutacaq – bunları deməyə ehtiyac yoxdur, artıq hər kəsə bəllidir”.

Psixoloq vurğulayıb ki, hər bir qadın hüquqlarını bilməlidir:

“Münasibətdə olduğun insanı tanımaq lazımdır. Bu gün insanlar kimlərinsə “evdə qaldı” sözünə görə və ya sosial şəbəkələrdə paylaşım edib özünü göstərmək üçün ailə qurmamalıdırlar. Ailə qurmamışdan qabaq psixoloqa getsələr, qarşısındakı insanı daha yaxşı tanıyarlar, bir-birilərinə uyğun olub-olmadıqlarını görərlər. Amma bu gün tanış olurlar, 2-3 aydan sonra evlənirlər. Deyə bilərlər ki, bundan əvvəl də görücü üsulu ilə evlənmişdilər, bir şey olmayıb. Amma o vaxt böyüklərin ailədə ağırlığı, hökmü var idi. İndi 2-3 aya evlənirlər və sonu da yaxşı bitmir. İnsanlar sadəcə görüntü xətrinə ailə qururlar, hətta görüntü xətrinə də uşaq dünyaya gətirirlər”.

Günay Rəsulqızı